1964 yılında yürürlüğe girmiş olan 488 sayılı damga vergisi kanunu birçok değişiklikle günümüze kadar gelmiş bulunmaktadır. Merkezi yönetim gelirleri açısından toplam vergi gelirinin içerisinde damga vergisinin oranı %2,20-%2,40 olarak gerçekleşmektedir. Haliyle damga vergisinin bütçe açısından önemi net olarak görülmektedir.
Bu yazıda ek protokollerdeki damga vergisi konusu işlenecektir. Konuyla ilgili kanun maddeleri ile maliyenin görüşü belirtilmiş ve son bölümde ise örneklere yer verilmiştir.
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun;
1. maddesinde; kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların Damga Vergisine tabi olduğu,
2. maddesinde: vergiye tabi kağıtlar mahiyetinde bulunan veya onların yerini alan mektup ve şerhlerle, bu kağıtların hükümlerinin yenilenmesine, uzatılmasına, değiştirilmesine devrine veya bozulmasına ilişkin mektup ve şerhlerin de Damga Vergisine tabi olduğu,
3. maddesinde; bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kağıtların her nüshasının ayrı ayrı aynı miktar veya nispette Damga Vergisine tabi olacağı,
10. maddesinde: Nispi vergide, kağıtların nevi ve mahiyetlerine göre, bu kağıtlarda yazılı belli paranın esas olduğu, belli para teriminin, kağıtların ihtiva ettiği veya bunlarda yazılı rakamların hasıl edeceği parayı ifade edeceği,
14. maddesinde; Kağıtların Damga Vergisi kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı nispet veya miktarlarda alınacağı, belli parayı ihtiva eden mukavelenamelerin değiştirilmesi halinde artan miktar aynı nispette vergiye tabi olacağı, Mukavelenamelerin müddetinin uzatılması halinde ise aynı miktar veya nispette vergi alınacağı,
ifade edilmiştir.
Yapılan protokol ile sözleşme rakamında miktar artırımı bulunuyor ise, artırım yapılan miktar üzerinden vergi alınacaktır. Belli para tutarı ihtiva etmeyen ana sözleşmede yapılan değişiklik protokolü damga vergisine tabi olmamalıdır. Konuya ilişkin olarak Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 08.05.2009 tarihli B.07,1.GİB.04.99.16.02/2Muk487 sayılı özelgede "mevcut sözleşme hükümlerine göre imzalanacak yeni protokolle sadece sözleşme miktarında artırım yapılması halinde, her bir nüsha için artan miktar üzerinden (1) sayılı tablonun I/A1 fıkrasına göre binde 7,5 oranında damga vergisinin hesaplanması şeklinde açıklamalarda bulunulmuştur.
Sözleşmede yer alan sürenin, yeni bir sözleşme veya sözleşme yerine geçecek bir kağıt düzenlenmeksizin veya mevcut sözleşme üzerine süre uzatımı yönünde bir şerh verilmeksizin, kendiliğinden uzaması durumunda, uzayan süreye ilişkin olarak tekrar damga vergisi hesaplanmasına gerek olup olmadığı konusu tartışmalıdır.
Yeni bir sözleşme veya sözleşme yerine geçecek bir kağıt düzenlenmeksizin veya mevcut sözleşme üzerine süre uzatımı yönünde bir şerh verilmeksizin, sözleşme süresinin yine sözleşmenin bir hükmüne dayanarak kendiliğinden uzaması durumunda, uzayan süreye ilişkin olarak tekrar damga vergisi hesaplanmasına gerek bulunmadığı kanaatindeyiz. Ancak süresi biten bir sözleşmeyi aynı şartlarla tekrar süresi uzatılmak için veya süresi kendiliğinden uzayan sözleşmelerde fiyat artımı oluşturan ek protokol yapılmış ise, burada damga vergisinin hesaplanması gerekmektedir. Konuyla ilişkin olarak, Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 15.10.2015 tarihli ve 90792880155[2015/339]1029 sayılı özelgesinde; “31/12/2012 tarihinde imzalanan protokolün 15 inci maddesindeki, işbu protokolün süresinin bir yıl olduğu, taraflardan herhangi birinin protokol süresinin bitiminden 2 ay önce bildirimde bulunmaması halinde protokolün aynı şartlarda birer yıl süre ile yürürlükte kalmaya devam edeceği hükmüne yer verilmiş olmakla birlikte, ...'ye hitaben yazılan 04/02/2015 tarih ve ... sayılı yazınızda, bu hüküm gereği 2015 yılında protokolün aynı şartlar ile devam edeceğinin bildirilmiş, dolayısıyla, söz konusu sözleşme süresinin sözleşme hükmüne göre kendiliğinden uzamadığı, yapılan değerlendirme sonucu 2015 yılı için devam etmesine yönelik bildirim yazısına göre uzatıldığı anlaşılmıştır. Buna göre, daha önce düzenlenmiş bir sözleşmenin, aynı şartlar ile devam edeceğine dair ...'ye yönelik olarak düzenlenen süre uzatımının bildirimine ilişkin söz konusu kağıdın, atıf yapılan kağıdın içerdiği bedel üzerinden Kanuna ekli (1) sayılı tablonun IA/ 1 fıkrası uyarınca damga vergisine tabi tutulması gerekmektedir.” Açıklamasında bulunarak süresi bitmiş sözleşmelere, süre uzatımı amacıyla yapılacak ek protokollerde damga vergisinin hesaplanması gerektiği söylenmiştir.
Bazı durumlarda sözleşmeler yapıldıktan sonra, fiyatlarda artış veya azalışlar meydana gelmektedir. Bu gibi durumlar için yapılacak ek protokollerde fiyat indirimine gidilmesi durumunda damga vergisi hesaplanmayacaktır. Çünkü ilk sözleşmedeki bedel üzerinden damga vergisi hesaplanmıştı. Konuya ilişkin Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 11.05.2009 tarihli ve B.07,1.GİB.04.99.16.02/2Muk488 sayılı özelgede “mevcut sözleşme hükümlerine göre yapılan kira indirimi ile ilgili olarak, …………… arasında düzenlenecek ek protokolün damga vergisine tabi tutulmaması gerekmektedir.” Açıklaması yapılmıştır. Özelgeden de anlaşılacağı gibi indirim şartıyla imzalanan sözleşmelerde damga vergisi hesaplanmasına gerek bulunmamaktadır.
Örnek 1: 01.01.2015 tarihli inşaat taahhüt işiyle ilgili 100.000,00 TL bedelli taşeron sözleşmesi imzalanmıştır. Damga vergisi Ocak/2015 dönemi damga vergisi beyannamesiyle ilgili vergi dairesine beyan edilmiştir. 01.04.2015 tarihinde ek protokol yapılarak, 10.000 TL fiyat artırımı yapılmıştır. Bu artırımla ilgili damga vergisi matrahı 10.000,00 TL olacak ve Nisan/2015 dönemi damga vergisi beyannamesiyle ilgili vergi dairesine beyan edilecektir.
Örnek2: 01.01.2015 tarihli, 1 yıl süreli ve 100.000,00 TL bedelinde kira sözleşmesi yapılmıştır. Damga vergisi Ocak/2015 dönemi damga vergisi beyannamesiyle ilgili vergi dairesine beyan edilmiştir. 01.04.2015 tarihinde ek protokol yapılarak, süre 2 yıla çıkarılmış ve rakam 180.000,00 TL olarak güncellenmiştir. Bu artırımla ilgili damga vergisi matrahı 80.000,00 TL olacak ve Nisan/2015 dönemi damga vergisi beyannamesiyle ilgili vergi dairesine beyan edilecektir.
Örnek3: 01.01.2014 tarihli, 2 yıl süreli ve 100.000,00 TL bedelinde kira sözleşmesi yapılmıştır. 01.01.2016 tarihinde sözleşme aynı bedelle 2 yıl daha uzatılmıştır. Damga vergisi matrahı 100.000,00 TL olacak ve Ocak/2016 dönemi damga vergisi beyannamesiyle ilgili vergi dairesine beyan edilecektir.
Örnek4: 01.01.2016 tarihli 100.000,00 TL bedelli hizmet alım sözleşmesi yapılmış ve damga vergisi Ocak/2016 dönemi damga vergisi beyannamesiyle ilgili vergi dairesine beyan edilmiştir. 01.02.2016 tarihinde ek protokol yapılarak, yer ve zaman konusunda değişiklikler yapılmıştır. Yapılan ek protokol belli parayı ihtiva etmediğinden damga vergisi hesaplanması gerek bulunmamaktadır.
Örnek5: 01.01.2015 tarihli 1 yıl süreli 10.000,00 TL bedelinde kira sözleşmesi yapılmıştır. Sözleşmenin 6.maddesinde, “taraflardan biri sözleşmeyi feshetmediği müddetçe sözleşme hükümleri aynı şartlarla devam edecektir” açıklaması yer almaktadır. Taraflar sözleşmeyi feshetmediğinden dolayı sözleşme 01.01.2016 itibariyle uzamış bulunmaktadır. Kendiliğinden uzayan bu sözleşme için damga vergisi hesaplanmayacaktır.
SEDAT ÖCALAN
SMMM
