Sigorta, sigorta ettirilen aracın poliçede yer alan risklere göre doğrudan bir zarara uğraması halinde değerinin garanti altına alınması olarak tanımlayabiliriz. Söz konusu nedenler aracın kaza yapması, üçüncü şahıslar tarafından zarar görmesi, doğal afetler ya da terör eylemi ile zarar görmesi olarak nitelendirilebilir. Zarar gören aracın hasar tazmini bu sebeplerle birlikte poliçede yer alan sigorta şirketi sorumluluklarına göre belirlenmektedir. Kaza sonucunda eksper tarafından onarımı mümkün görülmeyen araçlar için “Hurda Tescil Belgesi”, ağır hasarlı olup eksper raporu sonucunda onarımı mümkün görülen araçlar için ise “Trafikten Çekme Belgesi” ile araçların sigorta tazmini gerçekleşebilmektedir. Ancak bahsi geçen iki önemli husus vergisel açıdan şirketleri tereddüde düşürmektedir.
Hurdaya ayrılmadan Trafikten Çekme Belgesi alınan araçların, onarımından sonra kendisine emsal araçlar gibi satılabilmesi mümkün iken, Hurda Tescil belgesi olan araçların trafiğe çıkması mümkün değildir. Aracın hurdaya ayrılmadan sigorta şirketine devri veya üçüncü kişilere satışı KDV’ne tabii olup, Hurda Tecil Belgesi olan araçların hurda olarak teslimi söz konusu olduğundan KDV Kanununun 17/4-g maddesi uyarınca KDV’den istisnadır. Şirketlerin bu konuda muhasebe uygulamalarının nasıl olacağı ve vergisel yükümlülüklerin ne şekilde kayıt altına alınması gerektiği yazımızda özetle ele alınmıştır.
XYZ işletmesinin 40.000 TL bedel ile aktifinde kayıtlı ve 8.000 amortisman ayrılmış olan aracı kaza yapmış olup, eksper raporu ile Trafikten Çekme Belgesi alınmıştır. Aracın sigorta tazminat bedeli olan 30.000 TL kasko bedeli sigorta şirketi tarafından XYZ işletmesinin Banka hesabına yatırılmıştır.
Örneğimizden hareketle sigorta ödemesi karşılığında herhangi bir mal ve hizmet teslimi söz konusu olmadığından KDV hesaplanmayacak, dolayısıyla işletme aldığı 30.000 TL’lik sigorta bedeline ilişkin keseceği faturayı KDV’siz düzenleyecektir. İşletmenin muhasebe kaydı ise aşağıdaki gibi olacaktır.
|
102 Bankalar |
|
|
30.000 |
|
|
|
679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar |
|
30.000 |
|
Yukarıdaki örneğimizin devamı olarak; eğer araç sigorta şirketi kanalıyla üçüncü bir kişiye satılmış olsaydı, düzenlenen fatura KDV’li olarak düzenlenmesi gerecekti. Bu işlemde işletmenin ana faaliyeti dışında ve arizi bir kazanç doğurduğundan dolayı 679 Diğer Olağandışı Gelir ve Karlar kullanılarak Gelir Tablosuna aktarılması gerekmektedir.
Trafikten Çekme Belgeli olarak işletmenin sigorta şirketine vermiş olduğu vekaletnameye istinaden satışa çıkarılmış olup, B işletmesine KDV dahil 17.675,00 TL’ ye satıldığını varsayarak bu satışa ilişkin muhasebe kaydını gösterelim.
|
102 Bankalar |
|
17.675 |
|
|
|
600 Y.İ. Satışlar |
|
17.500 |
|
|
391 Hesap. KDV |
|
175 |
|
623 Diğer Sat. Maliyeti |
|
32.000 |
|
|
257 Birikmiş Amort.(-) |
|
8.000 |
|
|
|
254 Taşıtlar |
|
40.000 |
Sonuç olarak işletmelerin kaza sonucu ağır hasarlı araçlarının satışı sigorta şirketi aracılığıyla üçüncü bir kişiye satış şeklinde gerçekleşmiş olup, sigorta tazminat bedeline ilişkin herhangi bir hizmet teslimi söz konusu olmadığından Tazminat bedeline KDV hesaplanmamış, üçüncü kişiye satış işleminde ise KDV dikkate alınarak fatura kesilmiştir. Söz konusu örnek ve kayıtlardan ayrı olarak Trafikten Çekme Belgesi ve Hurda Tescil Belgesi ayrımı unutulmamalı, Hurda Tecil Belgesi olan araçların hurda olarak teslimi söz konusu olduğundan KDV Kanununun 17/4-g maddesi uyarınca KDV’den istisna olduğu bilinmelidir.
Söz konusu hususlar dışında şirket aracı ile hafif hasarlı kaza sonrası işletmenin, aracını sigorta yaptırdığı sigorta şirketi ile arasındaki faturalaşma hususuna değinmek istiyorum.
İşletmeye ait aracın hafif hasarlı trafik kazası yapması halinde, işletme aracın tamir ve bakımını kendi üstlenmektedir. Sigorta şirketlerinin tamirin nerede yapılacağı ile ilgili müdahalesi bulunmamaktadır. Tamiri yapılan aracın, söz konusu hizmet karşılığında %18 KDV’li olarak tamir ve bakım faturası almaktadır. Kaza anında düzenlenen tutanak vb. tevsik edici belgelerin toplanarak sigorta şirketine verilmesi ile işletme sigorta şirketinden tazminat talebinde bulunur. Sigorta şirketinin buradaki sorumluluğu ekspertiz raporu ve yapılan harcamalara istinaden tamir ve bakım masraflarının sigorta tarafından tamamının ya da bir kısmının karşılanıp karşılanmayacağı hususunda karar vermektir. Söz konusu tazminat herhangi bir mal teslimi ve ya hizmet teşkil etmediğinden;
- 60 seri nolu KDV sirkülerinin 1.2.1.(3) bölümünün 1. paragrafına göre; sigortalının hasar gören eşya için sigorta şirketinden aldığı tazminat için KDV hesaplanması söz konusu olmayacaktır. Bu doğrultuda işletme tarafından sigorta şirketinden alınan tazminatlar için KDV hesaplanmamaktadır.
Bir başka yöntem ise aracın tamirinin sigorta şirketi sorumluluğunda olan işletmenin ve sigorta şirketi arasında yansıtma faturasının söz konusu olduğu yöntemdir. Sigortalının, sigorta şirketi adına yaptığı tamir işlemleri için geçerlidir. Yani tamir ettirme yükümlülüğünün sigorta şirketine ait olduğu dolayısıyla sigorta şirketinin nihai alıcı, sigortalının aracı olduğu durumlar için geçerlidir. 60 seri nolu KDV sirkülerinin 1.2.1 bölümünün 3. Paragrafına göre;
- Sigortalı mükellefin hasar gören eşyayı tamir ettirerek, adına düzenlenen faturaları ibraz etmek suretiyle tamir bedelini sigorta şirketinden tahsil ettiği durumda, sigortalının, sigorta şirketi adına yaptığı ve KDV'ye tabi olan masrafların aynen sigorta şirketine yansıtılması için fatura düzenlenmesi ve KDV hesaplanması gerekmektedir.
Tazminat ödemelerinin herhangi bir mal teslimi ve ya hizmet teşkil etmediğinden KDV’nin dışında kaldığı unutulmamalıdır.
